Za „puste faktury” może odpowiadać pracownik
Pracownik wystawiający fikcyjne faktury, posługując się tożsamością pracodawcy, może być zobowiązany do zapłaty VAT wynikającego z tych faktur. W takiej sytuacji istotne jest dochowanie należytej staranności przez pracodawcę.
Takie orzeczenie wydał TSUE dnia 30 stycznia 2024 r. Z uwagi na dotychczasową linię orzeczniczą sądów krajowych, jest to wyrok bardzo istotny, dający również możliwości wznowienia i pozytywnego dla pracodawców rozstrzygnięcia sporów, które już się zakończyły.
Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła praktyki nieuczciwej pracownicy stacji paliw, która przez ponad 4 lata wystawiła blisko 2000 fałszywych faktur sprzedażowych w imieniu spółki, w której była zatrudniona. Wystawiane poza systemem księgowym dokumenty były przekazywane podmiotom, z którymi „współpracowała” owa pracownica, a które na ich podstawie dokonywały bezzasadnego odliczenia podatku VAT naliczonego.
Wpisujący się w ówczesną linię orzeczniczą wyrok wydany przez WSA w Lublinie, obciążył pracodawcę obowiązkiem zapłaty VAT należnego, wykazanego na fałszywych fakturach. Zgodnie bowiem z art. 203 dyrektywy 2006/112/WE oraz odpowiadającym jej art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług – podatek jest obowiązany zapłacić ten, kto wykazuje go na fakturze. W konsekwencji, odpowiedzialność za nielegalne działania pracowników, ponosili do tej pory często nieświadomi pracodawcy, których dane jako sprzedawcy, widniały na fakturach.
Dodatkowo, spółce zarzucono niedochowanie należytej staranności w zakresie nadzoru nad działaniami pracowników. W przedmiotowej sprawie, winowajczyni miała bowiem możliwość wystawiania faktur poza systemem, co nie wymagało uzyskania żadnej dodatkowej zgody pracodawcy.
TSUE zwrócił uwagę na fakt, iż do zapłaty VAT obowiązana jest każda osoba, która wykazuje podatek na fakturze. Nie musi być to wcale osoba podatnika, a faktycznego wystawcy faktury – w tym przypadku pracownik. Na uwagę zasługuje jednak podkreślenie przez TSUE, że aby podatnik nie był objęty obowiązkiem zapłaty powstałego w taki sposób zobowiązania z tytułu VAT, konieczne jest zachowanie przez niego należytej staranności. Ustalenie tego aspektu będzie więc kluczowe dla tej i wielu innych spraw tego typu. Wiązać się jednak będzie z klasycznym dla pojęcia „należytej staranności” problemem – subiektywnym podejściem oraz brakiem „zero – jedynkowej” oceny, czy została ona dochowana, czy też nie. Na finał sprawy należy poczekać do wyroku NSA, do którego ta powróci. W świetle wyroków WSA w Lublinie oraz TSUE domniemywać można, że w analogicznych sytuacjach mogłoby pomóc utworzenie wewnątrzpodmiotowych procedur, uniemożliwiających lub chociaż ograniczających prawdopodobieństwo zaistnienia tego typu nadużyć ze strony pracowników.
